Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć

Relacja Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć została odnaleziona w jednej z dwóch baniek na mleko zakopanych w piwnicy szkoły przy ulicy Nowolipki 68 na początku lutego 1943 roku. Autorstwo tekstu jest tylko domniemane. Prawdopodobnie autorką była Gustawa Jarecka (1908–1943), przedwojenna tłumaczka i pisarka. Na nią, jako autorkę relacji Ostatnim etapem…, wskazuje Emanuel Ringelblum notując, że „napisała większą pracę o pierwszym wysiedleniu Żydów z Warszawy”. Dokument przedstawia pierwsze dwa dni „akcji wysiedleńczej” w Warszawie wraz z poprzedzającymi ją wydarzeniami – krwawą nocą z 17 na 18 kwietnia 1942 r., kiedy Niemcy zamordowali w getcie 52 osoby, regularnie powtarzającymi się w następnych tygodniach skrytymi zabójstwami, postępującym terrorem i wzrastającym wśród mieszkańców getta niepokojem i niepewnością. Autorka kreśli następnie niezwykle dynamiczny opis pierwszych godzin akcji eksterminacyjnej. (Marta Janczewska)